Wat zijn waarden?

Waarden zijn de dingen die écht belangrijk voor je zijn. Ze geven betekenis aan je leven en helpen je richting te kiezen, ook als het even lastig is. Je hoeft vaak niet precies te kunnen uitleggen waarom een waarde belangrijk is — het voelt gewoon zo. Er bestaan geen ‘goede’ of ‘foute’ waarden; het gaat erom wat voor jóu klopt, los van wat anderen daarvan vinden.

Waarden en normen

In het dagelijks taalgebruik hoor je vaak de term ‘normen en waarden’, wat meestal verwijst naar hoe het ‘hoort’ of wat maatschappelijk wordt verwacht. Binnen ACT bedoelen we met waarden juist iets heel anders: jouw persoonlijke kompas, dat bepaalt wat voor jou zinvol is, ongeacht de mening van anderen.

Twijfel je of iets écht jouw eigen waarde is of vooral iets dat je voor anderen doet? Stel je dan voor dat je alleen op een onbewoond eiland zou zijn. Zou het dan nog steeds belangrijk voor je zijn? Als het antwoord ‘ja’ is, heb je waarschijnlijk te maken met een persoonlijke waarde.

Waarden en doelen

Waarden zijn niet hetzelfde als doelen. Een doel kun je behalen en afvinken; een waarde is nooit ‘klaar’. Het zijn richtinggevende principes die je leven lang meegaan. Zo kun je de waarde eerlijkheid of verbinding niet een keer bereiken, je leeft er dagelijks naar.

Een waarde kan zich vertalen naar concrete acties of doelen. Als verbinding voor jou belangrijk is, kun je bijvoorbeeld besluiten om wekelijks tijd vrij te maken voor vrienden, familie of je partner. Het doel (bijvoorbeeld een etentje plannen) is een middel om de waarde te beleven, niet het eindpunt.

Waarom dit onderscheid belangrijk is

Leven met alleen maar doelen kan kwetsbaar maken. Een doel kan namelijk wegvallen of onhaalbaar worden door omstandigheden, waardoor je richting verliest. Waarden daarentegen blijven je kompas, ook in moeilijke tijden.

Daarnaast loop je bij een sterke focus op doelen het risico dat je je waarden uit het oog verliest. Je kunt bijvoorbeeld carrière maken en toch merken dat je leven leeg aanvoelt, omdat je verbinding, creativiteit of vrijheid hebt verwaarloosd.

En tot slot: doelen zijn vaak toekomstgericht. Zodra je een doel bereikt, richt je je alweer op het volgende. Waarden helpen je om het dagelijks leven betekenisvol te ervaren om de reis te waarderen, niet alleen de eindbestemming.

ACT

In mijn praktijk werk ik veel met ACT (Acceptance and Commitment Therapy). Binnen ACT vormen waarden het hart van de begeleiding: ze zijn het kompas dat je helpt richting te kiezen, ook als het leven tegenzit. Waarden zijn de dingen die echt belangrijk voor je zijn datgene wat je leven betekenis geeft. Er bestaan geen goede of foute waarden; het gaat om wat voor jou klopt, los van wat anderen daarvan vinden.